Hoe publiceer je gevoelige herbruikbare open data, conform de Linked Data Standaarden?

Hoe publiceer je gevoelige herbruikbare open data, conform de Linked Data Standaarden?

De verkaufsbucher is een indrukwekkende dataset met verkooptransacties van (voornamelijk) joodse huizen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze dataset is in samenwerking tussen het Nationaal Archief en Kadaster omgezet naar Linked Open Data, op basis waarvan de Verkaufsbucher Data Story en Verkaufsbucher zoeker is ontwikkeld. Wat komt er bij zo’n project kijken? Data.overheid.nl vroeg het aan Erwin Folmer, leider van Kadaster Data Science Team, waar ze innovaties doen met data.

Kun je jezelf even kort voorstellen? Wie ben je en waar werk je?

Erwin Folmer, ik mag het Kadaster Data Science Team leiden, waar we innovaties doen met data. Daarnaast werk ik voor de Universiteit Twente.

Aan welke toepassing heb je gewerkt?

Als Kadaster hebben we in samenwerking met het Nationaal Archief gewerkt aan de publicatie van de Verkaufsbucher dataset als Linked Open Data.

Kadaster werkt al sinds lange tijd goed samen met het Nationaal Archief en in de bestuurlijke overleggen is ervoor gekozen om de kennis van het Kadaster op het gebied van Linked Data te combineren met een dataset van het Nationaal Archief: dat werd de Verkaufsbucher.

Het was dus ook een traject om te laten zien hoe je goede herbruikbare open data op het Web publiceert conform de Linked Data Standaarden. Omdat deze aanpak het ook mogelijk maakt de data “live” op het web te bevragen, hebben we dat gedemonstreerd aan de hand van een data story, waarin de bevragingen op de data worden uitgevoerd.

Welk probleem los je daarmee op?

Het geeft inzicht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden panden verkocht onder verdachte omstandigheden. De administratie hiervan staat in de zogeheten Verkaufsbücher die het Nationaal Archief bewaart. De bijgehouden administratie in de Verkaufsbücher bevat 7107 objecten: panden, bouwkavels, bos en heidegrond zijn te herleiden tot 1891 individuele (veelal Joodse) eigenaren waaruit onder andere naam eigenaar, straatnaam en woonplaats zijn te herleiden.

Door koppeling van de data in de Verkaufsbücher met de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), hebben we op een kaart inzichtelijk gemaakt waar in Nederland veel onteigende objecten liggen en wat de relatie is tussen kopers en verkopers. 

Wat betekent deze toepassing voor de gebruiker?

Het resultaat is ontstaan uit een samenwerking tussen het Nationaal Archief en het Kadaster. In september 2018 is het idee geopperd om een experiment te doen door Linked Open Data van het Kadaster te koppelen met data van het Nationaal Archief. Het Nationaal Archief wilde graag de Verkaufsbücher, vanwege het historisch belang, koppelen aan data van het Kadaster. In juli 2019 is hiervoor een High5 sessie georganiseerd van vier dagen. Door data te digitaliseren en te visualiseren, is deze informatie ook voor het gewone publiek inzichtelijk.

Wat is er veranderd voor je gebruikers sinds ze deze toepassing hebben?

Enerzijds bieden we goed inzicht in de Verkaufsbücher data, en daarmee ook indirect in de pijnlijke gebeurtenissen rond de woningen van Joden tijdens de WOII. Dat heeft er o.a. toe geleid dat er meer (media) aandacht voor is ontstaan, en dat in steeds meer gemeentes de vraag wordt gesteld wat de rol van de gemeente is geweest rond deze gebeurtenissen.

Welke data gebruik je hiervoor?

De Verkaufsbücher dataset van Nationaal Archief.

Elk project kent ook uitdagingen. Waar liep jij tegenaan? Wat is dan anders gelopen dan je dacht?

Euh, het ging eigenlijk wel goed…

Wat is je persoonlijke band met het onderwerp?

Vooraf al enigszins, mede omdat ik ongeveer praktisch naast een monument woon ter nagedachtenis aan het omkomen van vele dorpsgenoten door een V1 raket in de Tweede Wereldoorlog. Maar als je eenmaal in die data duikt, dan word je geraakt op het moment dat je aan de data ook foto’s van personen gaat koppelen. De verhalen van de mensen doet heel veel.

Wat me altijd bij zal blijven is dat we de resultaten ook met de koppeling met de Stolpersteine (zie volgende) gepresenteerd hebben in Zutphen, aan de lokale betrokkenen. Vanuit de zaal kwam van een persoon wat ingewikkelde vragen, die ik minder goed kon plaatsen. Vervolgens maakte hij de opmerking dat het voorbeeld wat we gekozen hadden zijn vader betrof.

What's next? Wat staat er op de planning op het gebied van data?

Het was onder andere het doel om ook de kracht van de mogelijkheden van Linked Open Data te laten zien. Die kans kwam extra door de jaarlijkse Hackalod van het Netwerk Digitaal Erfgoed. Daar hebben we als Kadaster (met vele vrienden) aan meegedaan, en specifiek rond de Stolpersteine; herdenkstenen geplaatst bij woningen van waaruit Joden gedeporteerd zijn in WO2. De Stolpersteine data bevat ook de foto’s en de verhalen en die konden we dus koppelen aan de financiële transacties rond de woningen.

Omdat we dit alleen voor Zutphen hadden gestaan, ontstond al snel de vraag van andere Stolpersteine stichtingen om ook de data via Linked Open Data te ontsluiten. Helaas is dat voor ons lastig, maar we hebben wel het initiatief genomen dat er een tool moet komen waarmee iedereen Linked Open Data kan publiceren. Dat idee is door Netwerk Digitaal Erfgoed opgepakt, en heeft zeer recent geleid tot de lancering van de LD Wizard.

Daarnaast was het leuk dat een door een student uit ons team gemaakte Linked Open Data viewer ingezet op deze dataset, gebruikt wordt in een tentoonstelling van het Nationaal Archief. De tool staat hier.

Als mensen na het lezen behoefte hebben aan meer informatie, waar kunnen ze dan terecht?

De ingang tot data, datastory en kaartviewer.

De vervolgfase met Stolpersteine gedaan in de Hackalod.

Meepraten over de impact van data?

Word gratis lid van onze data communities, binnen 1 minuut heb je een account aangemaakt en praat je mee op: www.datacommunities.nl