Impact story: Zonnedakje

Zonnepanelen zie je steeds meer terug in het straatbeeld van woonwijken in Nederland. Maar hoe weet je of het dak van jouw woning geschikt is voor zonnepanelen? We spraken met Lútzen van den Dobbelsteen over de website Zonnedakje.nl, waar je alles terug kunt vinden over een eventueel toekomstige investering in zonnepanelen. Hoe dat precies zit, lees je in deze impact story.

Kun je jezelf even kort voorstellen? Wie ben je en waar werk je?

Mijn naam is Lútzen van den Dobbelsteen, ik ben nu bijna twee jaar werkzaam als beleidsadviseur energietransitie voor de Provincie Noord-Holland. Al sinds de studie economie en psychologie aan het University College in Utrecht heb ik mij verbonden aan de energietransitie opgave. Sindsdien werkte ik voor stichting Schooldakrevolutie om schooldaken te voorzien van zonnepanelen en daarna bij Alliander voor een masterscriptie met een focus op innovatie en groene waterstof. Ik woon in Amsterdam met twee van m’n beste maten. Na het werk ga ik graag hardlopen of er op uit voor een drankje op het terras.

Aan welke toepassing heb je gewerkt?

De app ‘Zonnedakje’. Voor deze webbased applicatie is de provincie Noord-Holland opdrachtgever. De tool is ontwikkeld door Sobolt B.V., een AI start-up afkomstig uit ons eigen incubator programma. Na een succesvolle lancering van het product Zonnedakje in de provincie Overijssel, zagen wij in Noord-Holland een kans om de tool door te ontwikkelen voor Noord-Holland. Met behulp van luchtfoto’s en een slim algoritme, maakt Zonnedakje inzichtelijk op welke daken zonnepanelen liggen en welke niet. Met Zonnedakje volgen we ook de groei van zonnepanelen op daken. 

'Meer dan de helft van het Noord-Hollandse aanbod voor extra groene stroom komt in 2030 van de daken'.

Voor wie heb je dat gedaan en waarom?

Meer dan de helft van het Noord-Hollandse aanbod voor extra groene stroom komt in 2030 van de daken. Of je nou een beleidsmedewerker, energiecoöperatie, data-analist of buurtbewoner bent, met zonnedakje is het nog nooit zo makkelijk geweest om hiermee aan de slag te gaan. Zonnedakje is bedoeld voor iedereen die wil bijdragen aan de gezamenlijke zon-op-dak-opgave in Noord-Holland. Zonnedakje.nl geeft inzicht en is daarom een ideale app, die ook nog eens AVG proof is.

Welk probleem los je daarmee op?

Met steeds meer zonnedaken in Nederland wil je niet alleen meer weten hoeveel, maar ook wáár de zonnepanelen op de daken liggen. Enerzijds om effectiever te stimuleren, maar ook om rijker te kunnen monitoren (welke wijken lopen achter? Zien we na een jaar ook daadwerkelijk effect van een actie in wijk X die we niet in Wijk Y hebben gepleegd?). Zonnedakje maakt het makkelijk om slimmer te kunnen stimuleren én slimmer te monitoren.

Wat betekent deze toepassing voor de gebruiker?

De gebruiker kan gratis gebruikmaken van de Zonnedakje en heeft de mogelijkheid om slimmere en lokale analyses te maken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: wat is het effect geweest van een actie in wijk X die we niet in wijk Y hebben gepleegd? Of een verklarend onderzoek waarom bepaalde wijken voor- of juist achterlopen op andere wijken. De tool gaat ons als provincie in ieder geval helpen om per jaar te analyseren of we nog op koers liggen voor het ambitieuze RES bod voor 2030, van zon op dak in Noord-Holland.

Wat is er veranderd voor je gebruikers sinds ze deze toepassing hebben?

Met zonnedakje hebben we niet meer alleen tabellen met kwantitatieve data, maar ook gebruiksvriendelijk en ruimtelijk inzicht met interactieve kaarten waar (nieuwe) zonnepanelen op daken liggen en waar juist nog kansen liggen voor meer zon op dak. Gemeenten kunnen de achterliggende data ook downloaden om zelf eventueel complexere analyses te maken. 

Welke data gebruik je hiervoor?

Voor de toepassing maakt Sobolt gebruik van data en gegevens afkomstig van de BAG, jaarlijkse luchtfoto’s, een slim algoritme, RVO SDE++ data, Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), en gegevens over zoninstraling.

Elk project kent ook uitdagingen. Waar liep jij tegenaan?

We hebben heel bewust gekozen voor een co-creatie proces samen met een aantal beoogde gebruikers, om zo te komen tot een tool die zo goed als mogelijk aansluit op de behoefte van de gebruiker. Maar in zo’n proces schuilt het risico dat er een wildgroei aan specifieke wensen ontstaat waardoor het gevaar ontstaat dat de app zijn gebruiksvriendelijkheid verliest. De uitdaging gaandeweg dit proces was om een balans te vinden tussen de doorontwikkeling van de applicatie en het in stand houden van de gebruiksvriendelijkheid.

Als je terugkijkt: wat is dan anders gelopen dan je dacht?

Eigenlijk is het proces behoorlijk gelopen naar verwachting. 

'Ik ben er van overtuigd geraakt dat in het fossielvrije energiesysteem van de toekomst, zon op ieder dak de normaalste zaak van de wereld is'.

Wat is je persoonlijke band met het onderwerp?

Als sinds mijn studietijd op het University College in Utrecht heb ik mij verbonden aan de energietransitie opgave. Ik ben er van overtuigd geraakt dat in het fossielvrije energiesysteem van de toekomst, zon op ieder dak de normaalste zaak van de wereld is. En hoe sneller we daar komen, hoe beter. Want naast de klimaatcrisis is er nu een geopolitieke crisis bij gekomen door de oorlog in Oekraïne. Dat versnelt de energietransitie. Ik ben ontzettend blij dat ik iedere dag weer een bijdrage kan leveren aan de energietransitie opgave. Het beschikbaar maken van de tool Zonnedakje voor iedereen in Noord-Holland is daar een mooi voorbeeld van.

What's next? Wat staat er op de planning op het gebied van data?

Nu zonnedakje ‘up and running’ is, vinden we het interessant om de data van CBS voor zon-op-dak (zonder luchtfoto’s) te vergelijken. Matchen de verschillende databronnen met elkaar of zijn er belangrijke verschillen? En zo ja, hoe kunnen we die verschillen verklaren? Daarnaast werken we hard aan de eerste jaarlijkse monitoringsrapportage voor de uitvoering van de Regionale Energiestrategieën (RES) in Noord-Holland. Daaruit kunnen we afleiden of we op koers liggen om de vastgestelde ambities voor 2030 te halen. 

Wat kan Data.Overheid.nl voor je betekenen? Waar heb je behoefte aan?

De methode die de overheid (CBS, RVO, etc.) gebruikt om de ontwikkeling van zonne-energie te volgen, is in mijn ogen niet toekomstbestendig. Data is nu afkomstig van geregistreerde zonnepanelen, voeding op het elektriciteitsnet en diverse vergunde subsidies. Maar we bewegen langzaamaan toe naar een subsidievrije markt voor zonne-energie, met offgrid oplossingen (geen invoeding of uitgestelde invoeding op het net) en ongeregistreerde zonnepanelen. Om de ontwikkelingen van zonne-energie in Nederland te volgen lijkt het mij logischer om, net als bij Zonnedakje, te werken met luchtfoto’s en een slim algoritme. Dit biedt een directe weergave van de werkelijkheid, maar is ook toekomstbestendig. Idealiter gebruik je die luchtfoto’s niet alleen voor zonne-energie op daken, maar voor alle toepassingen van zonne-energie (veldopstellingen, zon boven parkeerplaatsen, etc.).
Waar een partij als Sobolt, die Zonnedakje heeft ontwikkeld, in ieder geval al heel erg mee geholpen is, is dat de jaarlijks landelijke luchtfoto’s van Nederland sinds kort gratis beschikbaar zijn gemaakt. Ik vind het een mooie ontwikkeling dat die data nu openbaar is gemaakt en daarmee van iedereen is.

Is er nog iets anders dat je over dit onderwerp kwijt wilt?

In samenwerking met de regionale Netbeheerder Liander hebben we de congestiekaarten van het elektriciteitsnet als extra kaartlaag toegevoegd aan Zonnedakje. Zoals bekend zijn de netbeheerders continue bezig met uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk. Op veel plekken is het net te vol voor de invoeding van zonne-energie. De zogenoemde congestiekaarten geven een actueel beeld van de lokale situatie op het elektriciteitsnet op postcode niveau. Om te bepalen in welke wijk of buurt je het beste zon op dak wilt stimuleren, komt de congestiekaart in Zonnedakje van pas om. Zo voorkom je dat je acties op touw zet in wijken die juist tijdelijk op slot zitten, omdat er geen ruimte op het net is voor nog meer zonne-energie. Wij mogen deze congestiekaarten ‘live’ gebruiken van Liander. Dat betekent dat er elke twee weken automatisch een update beschikbaar is van deze kaarten in Zonnedakje.

Als mensen na het lezen behoefte hebben aan meer informatie, waar kunnen ze dan terecht?

Bij mij (lutzen.van.den.dobbelsteen@noord-holland.nl) of bij Sobolt (o.fabius@sobolt.com). Maar neem vooral even een kijkje op de website, via: www.zonnedakje.nl.

Meepraten over de impact van data?

Word gratis lid van onze data communities, binnen 1 minuut heb je een account aangemaakt en praat je mee op: www.datacommunities.nl.